Tyle tych kreseczek… Którą wybrać? Można się pogubić…
Co więcej, wiele osób w ogóle nie zdaje sobie sprawy, że robi błąd, kiedy stosuje dywiz we wszystkich swoich zapisach. Dlatego spróbujemy wam przybliżyć, kiedy używać krótkiej kreseczki (dywizu), a kiedy tej trochę dłuższej (czyli półpauzy), bo to one obecnie są najczęściej stosowane.
Najdłuższą kreseczką jest pauza (—). Półpauza jest krótsza o połowę (–). Te dwa znaki interpunkcyjne nazywane są myślnikiem, z tym że kreseczka najdłuższa, czyli pauza jest obecnie używana coraz rzadziej. Kreseczka najkrótsza to dywiz, inaczej łącznik (-).
W przeciwieństwie do poprzedników jest to znak graficzny, a nie interpunkcyjny.
Pauza —
Półpauza –
Dywiz (łącznik) –
Myślnik najczęściej używany jest do:
- Wprowadzania wtrąceń (zamiennie z przecinkami), w tym przypadku najczęściej stosuje się półpauzy. Word zamienia automatycznie łącznik na półpauzę (nie na pauzę), o ile oczywiście otoczymy łącznik spacjami z obu stron.
Przykład: Na łące – teraz pięknie ukwieconej – pasły się sarny.
- W zapisie dialogów. Również na początku pytań i odpowiedzi w zapisie wywiadów.
Przykład: – Ależ ta łąka jest piękna – powiedziała.
- W wyliczeniach, na początku każdego składnika zapisanego w osobnym wierszu.
Przykład:
Najczęściej używamy:
– półpauzy
– dywizu.
- W wyrażeniach liczbowych zapisanych cyframi, które oznaczają zakres od – do. W tej funkcji można również użyć dywizu, ale należy robić to konsekwentnie w całej publikacji.
Przykłady: Piec w temperaturze 200–220 stopni. W latach 2009–2012 zbudowano wiele nowych domów w okolicy.
- W wyrażeniach pokazujących relacje przestrzenne (kierunek od – do).
Przykład: Pokonał w rekordowym tempie trasę Katowice – Wisła.
- W wyrażeniach pokazujących relacje pomiędzy osobami, instytucjami, państwami.
Przykład: Wieczorem będę oglądał mecz Polska – Anglia.
- W nazwach i terminach, w skład których wchodzą nazwiska dwóch lub więcej osób (założycieli, wynalazców, twórców, odkrywców itd.). W tym przypadku możemy zastosować również łącznik bez spacji.
Przykład: Kiedyś częste były zachorowania na chorobę Heinego–Medina.
Kiedy stosujemy dywiz (łącznik)? Jak sama jego nazwa wskazuje, służy do łączenia. Najczęstsze zastosowanie to:
- Łączenie przymiotników równorzędnych znaczeniowo.
Przykłady: Miała na sobie różowo-niebieską sukienką. Ukończyła klasę biologiczno-chemiczną. Często zaglądam do słownika polsko-hiszpańskiego.
- W zestawieniach rzeczowników równorzędnych znaczeniowo.
Przykład: Zakład fryzjersko-kosmetyczny.
- Do łączenia nazw miast i regionów.
Przykłady: Bielsko-Biała, Austro-Węgry, Polanica-Zdrój, Warszawa-Ursynów.
- Do łączenia nazwisk dwuczłonowych.
Przykłady: Pawlikowska-Jasnorzewska, Jankowska-Cieślak.
- Do łączenia przedrostków z nazwami własnymi pisanymi wielką literą i w niektórych innych połączeniach wyrazowych.
Przykłady: pół-Polka, pseudo-Chinka, niby-artysta, quasi-naukowy, ani mru-mru, esy-floresy, gadu-gadu.
- W niektórych skrótach i wyrazach utworzonych od skrótowców:
Przykłady: m-c (miesiąc), s-ka (spółka), do ZUS-u, na UJ-ocie.
- W wyrażeniach liczbowych zapisanych cyframi, które oznaczają zakres od – do. W tej funkcji można również użyć półpauzy, ale należy robić to konsekwentnie w całej publikacji.
Przykład: W dniach 21-30 lipca sklep nieczynny.
- W zapisie numerów telefonów i kodów pocztowych.
Przykład: 43-300 Bielsko-Biała
- W wielu wyrażeniach, takich jak:
krótko- i długoterminowy, 45-dniowy, 10-dolarowy, XIX-wieczny, Coca-Cola, F-16.
Przykładów zastosowania dywizu i myślnika jest oczywiście dużo więcej, jednak te wymienione powyżej są najczęstszym źródłem błędów, bo często w ramach jednego tekstu używane są na przykład tylko dywizy.
Mamy nadzieję, że dzięki tej lekturze dowiedzieliście się czegoś nowego i teraz łatwiej będzie wam wybrać właściwe zastosowanie dla dywizu i myślnika. Jeśli jednak nadal chcecie wszędzie stosować dywiz, zawsze możecie skorzystać z korekty, poprawimy wszystko za was. Zapraszamy!
Na podstawie poradnika: Edycja tekstów Adama Wolańskiego.